KKTC Veteriner Dairesi

Hayatın her alanında olduğu gibi sağlık alanında da önemi giderek artan veteriner hizmetleri, sadece hayvanların değil aynı zamanda insan sağlığının korunmasında da kilit bir rol oynamaktadır. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde bu görevi üstlenen kurum, Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığına bağlı olarak faaliyet gösteren Veteriner Dairesi Müdürlüğüdür. Hem hayvan sağlığını hem de halk sağlığını koruma altına alan Veteriner Dairesi, geçmişten günümüze kadar uzanan süreçte birçok dönüşümden geçerek bugünkü yapısına ulaşmıştır.

Tarihçe açısından incelendiğinde, Veteriner Dairesi’nin kökleri 1960 öncesi İngiliz idaresine dayanmaktadır. O dönemlerde Kıbrıs adası İngiliz valiliği altında yönetilmekteydi ve Veteriner Hizmetleri de diğer kamu hizmetleri gibi bu yönetim çerçevesinde yürütülüyordu. 1960 yılında Kıbrıs Cumhuriyeti'nin kuruluşundan sonra ise kamu hizmetleri Rum ve Türk toplumları arasında paylaştırıldı. Bu süreçte Veteriner Servisleri Müdürlüğüne bir Türk Veteriner Hekim atanmış ve Lefkoşa’daki Athalasa bölgesindeki binada merkezi bir yapı altında hizmet vermeye devam etti. Ancak 21 Aralık 1963’te yaşanan Kıbrıs olaylarının ardından Türk toplumu kamu hizmetlerinden uzaklaştırıldığında, Türk toplumu acilen yeni bir organizasyonla kamu hizmetlerini sürdürülebilir hale getirmek zorunda kaldı. İlk olarak Genel Komite ile başlayan bu süreç, Geçici Türk Yönetimi ve daha sonra Otonom Türk Yönetimi şeklinde evrildi. 20 Temmuz 1974 Barış Harekatı sonrasında ise 1 Ekim 1974’te bu yapı “Otonom Türk Yönetimine” dönüştürüldü. Bu dönemde Veteriner Hizmetleri küçük bir binada çalışmalarına devam etti. 1975 yılında Kıbrıs Türk Federe Devleti’nin ilanıyla birlikte Veteriner Servisleri daha geniş bir alana taşındı ve ilk laboratuvar çalışmaları iki odalık bir alan içerisinde başladı. 1983’te Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin ilan edilmesiyle birlikte Veteriner Hizmetleri Tarım Bakanlığı bünyesinde daha sistematik ve organize bir yapıya kavuştu. 1984 yılında bugünkü Merkez Binasına taşınan Veteriner Dairesi, Seroloji, Bakteriyoloji, Biyokimya, Patoloji, Viroloji ve Gıda laboratuvarlarıyla hayvan ve halk sağlığı için sürekli gelişen bir hizmet sunmaya devam etmektedir.

Veteriner Dairesi’nin yasal dayanağı ise 7/1992 sayılı Veteriner Dairesi Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları Yasasıdır. Bu yasa, zaman içinde 38/1994, 43/1999, 39/2000 ve 14/2003 sayılı yasalarla güncellenmiştir. Dairenin temel amacı; ülkede hayvan sağlığı hizmetlerinin, hayvansal besin maddelerinin üretiminin ve denetiminin, bulaşıcı hastalıkların kontrolünün, hayvancılığın geliştirilmesi ve hayvan neslinin ıslahı ile ilgili görevleri yerine getirmektir. Ayrıca bu hizmetler sayesinde halk sağlığı doğrudan desteklenmekte, potansiyel riskler minimize edilmektedir.

Daire, bir müdürün liderliğinde Mesleki ve Teknik Hizmet Sınıfı ile Genel Hizmet Sınıfı personeliyle Merkez ve Taşra Örgütünden oluşur. Yasal mevzuata göre Veteriner Dairesi’nin görevleri oldukça kapsamlıdır. Bunlara örnek olarak; hayvan sağlığı için gerekli önlemleri almak, bulaşıcı hastalıkları önlemek, hastalık kaynaklarını belirlemek, hayvansal ürünlerin muayene ve analizini gerçekleştirmek, ithal ve ihracat süreçlerinde kontrol sağlamak, karantina uygulamaları başlatmak, taşıma araçlarının hijyenik durumunu denetlemek, mezbaha faaliyetlerini düzenlemek ve hayvan hastalıklarıyla mücadelede ilaç ve aşıları incelemek sayılabilir. Bu görevler, Veteriner Dairesi’nin hem kamu sağlığı hem de tarımsal üretimin sürekliliği açısından ne kadar stratejik bir konumda olduğunu göstermektedir.

Kurumsal değerleri itibariyle Veteriner Dairesi, dürüstlük, dinamizm, takım ruhu, çözüm odaklılık, güvenilirlik ve yaratıcılık gibi prensipler üzerine kurulu bir yapıya sahiptir. Paydaş memnuniyeti daima öncelikli tutulurken, ileri teknolojinin kullanımına önem verilir ve disiplinli bir çalışma ortamı hedeflenir. Bu anlayış, Veteriner Dairesi’ni sadece bir kamu kurumu olarak değil, aynı zamanda sektörde örnek teşkil eden bir kurum olarak öne çıkarır.

Veteriner Dairesi, faaliyetlerini farklı birimler aracılığıyla yürütür. Hayvan Sağlığı Birimi, Halk Sağlığı Birimi, Hayvan Kayıt Birimi, Merkez Teşhis ve Araştırma Laboratuvarları, Kaza-Bölge Veteriner Daireleri ve Veteriner Tıbbi Ürünler Birimi gibi bağlı birimlerle ülke genelinde yaygın bir hizmet ağı oluşturur. Hayvan Sağlığı Birimi özellikle Brucelloz, Şap Hastalığı, Sığır Tüberkülozu gibi hayvanlardaki bulaşıcı hastalıkların izlenmesi, kontrolü ve eradicasyonu için programlar yürütmektedir. Bu programlar, Veteriner Dairesi tarafından yayınlanan standart prosedürler kapsamında uygulanır ve periyodik olarak güncellenir.

Halk Sağlığı Birimi ise özellikle ithalat sürecinde hayvansal gıdaların denetimiyle ilgilidir. Hayvansal ürün ithalatında belirlenen kurallar oldukça titiz bir şekilde uygulanır. İthalatçı firmaların sunması gereken belgeler arasında üretim izin belgeleri, kayıt ve onay belgeleri, mikrobiyolojik ve ağır metal analiz raporları, resmi veteriner sağlık sertifikaları, işlenmiş ürün belgeleri ve özel başvuru formları yer alır. Bu süreçte belgelerin tam ve doğru olması büyük önem taşır çünkü bu ürünlerin son kullanıcı olan insan sağlığı doğrudan etkileyebilir. Ayrıca KKTC'ye bazı hayvansal ürünlerin girişi yasaktır. Örneğin içme sütü (pastörize veya UHT), sofralık yumurta ve bazı süt ürünleri girişe kapalıdır. Ancak istisnalar da bulunmaktadır; franchise işletmeler ve restoranlar bazı koşullar altında bu ürünlere izin alabilmektedir.

Merkez Teşhis ve Araştırma Laboratuvarları, Veteriner Dairesi’nin en kritik bileşenlerinden biridir. Bu laboratuvarlar TS EN ISO/IEC 17025 standardına uygun şekilde çalışmaktadır. Akreditasyon süreci 2019 yılında başlamış olup, laboratuvarlar yıllık TÜRKAK denetimlerinden geçerek uluslararası kalite standartlarını sürdürmektedir. 2027 yılına kadar geçerli olan akreditasyon kapsamında toplamda 13 farklı deney yöntemi kullanılmaktadır. Bu laboratuvarlar hem hayvan sağlığı hem de halk sağlığı açısından test ve analizlerin yapılmasından sorumludur. Hayvan sağlığı laboratuvarları ve gıda laboratuvarları şeklinde ikiye ayrılan bu sistem, Veteriner Dairesi’nin teknik kapasitesinin yanı sıra ulusal güvenilirliği açısından da büyük önem taşır.

Veteriner Dairesi’ne bağlı 8 Kaza Veteriner Dairesi, bölgedeki hayvan sağlığı hizmetlerinin yerinde yürütülmesinden sorumludur. Bu birimler, hayvanların kayıt ve takibini sağlar, hastalıkların teşhis ve tedavisini yapar, limanlardaki kontrolleri gerçekleştirir, karantina tedbirlerini uygular, mezbahaları denetler ve üreticilere eğitimler vererek hayvan ıslahı çalışmalarını destekler. Her bölge veteriner dairesi, ilgili alanındaki tüm hayvan hareketlerini takip eder ve istatistiksel verileri Merkeze ileterek ulusal düzeyde analiz yapılmasına olanak sağlar.

Kalite Yönetim Sistemi açısından da Veteriner Dairesi, uluslararası standartlara uygun bir yapıyla çalışmaktadır. TS EN ISO/IEC 17025 standardına göre kurulan Kalite Yönetim Sistemi, tarafsızlık, dürüstlük ve gizlilik ilkelerine dayanır. Personel bu standartlara uygun şekilde eğitilir ve tüm işlemler ticari ya da mali baskıdan bağımsız bir şekilde yürütülür. Ulusal Gıda Referans Laboratuvarı olarak görev yapan Merkez Teşhis ve Araştırma Laboratuvarları, Sağlık Bakanlığı ile ortak kullanım protokolü kapsamında faaliyet gösterirken, gizlilik ve tarafsızlık prensipleri kesinlikle gözetilir.

Veteriner Dairesi ayrıca bir "Kalite El Kitabı" yayınlayarak tüm prosedürlerin standartlaştırılması ve çalışanlar için bir rehber niteliği kazandırılmasını sağlamıştır. Bu el kitabı, TS EN ISO / IEC 17025 standardına uygun olarak hazırlanmış olup, prosedürlerin uygulanmasında temel kaynak olarak kullanılır. Aynı zamanda müşteriler ve dış kurumlar için de bir tanıtımcı doküman işlevini görür.

Veteriner Dairesi’nin misyonu, yenilikçi ve sürdürülebilir bir kurum olarak hizmet vermek, teknolojinin imkânlarını kullanarak toplumun güvenini kazanmak ve objektiflik ilkelerini benimseyerek ülke menfaatlerine katkı sunmaktır. Vizyonu ise paydaşlarının ve çalışanlarının memnuniyeti doğrultusunda hizmetlerinde öncü ve itibarlı bir kurum olmaktır. Bu bağlamda Veteriner Dairesi, yalnızca kamu görevini yerine getirmekle kalmaz, aynı zamanda toplumun sağlığı ve refahı için stratejik bir öneme sahip çalışmalara imza atmaktadır.

Nihayetinde, Veteriner Dairesi; hayvan sağlığından halk sağlığına, ithalat denetiminden hayvan ıslahına kadar çok yönlü bir hizmet yelpazesine sahip, modern ve kaliteye dayalı bir kurumdur. Gelişen dünyada hayvansal ürünlerin güvenliği ve bulaşıcı hastalıkların kontrolü her geçen gün daha fazla önem kazanırken, Veteriner Dairesi bu alanlarda verdiği hizmetlerle toplumun sağlığını koruyan ve geleceği düşünerek planlama yapan bir kurum olarak öne çıkmaktadır.