KKTC Kalkınma Bankası

KKTC Kalkınma Bankası, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin ekonomik kalkınmasını desteklemek amacıyla kurulan bir finansal kurumdur. 1992 yılında 45/92 sayılı yasa ile temeli atılan ve zaman içinde çeşitli değişikliklerle güçlendirilen bu kurum, reel sektör yatırımlarını destekleyerek ülkenin sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşmasında önemli bir rol oynamaktadır. Uzun vadeli ve düşük faizli krediler sunarak sadece büyük yatırımcılara değil, aynı zamanda KOBİ’lere ve girişimcilere de destek olmayı hedeflemektedir.

Kuruluş Amaçları ve Görevleri

Bankanın temel amacı; Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ekonomisinin çeşitli sektörlerinin kalkınması, gelişmesi ve iyileştirilmesini sağlamak, bunu ise uygun faizli ve uzun vadeli krediler aracılığıyla gerçekleştirmektir. Ayrıca yatırım projelerinin ülke ihtiyaçlarına göre yönlendirilmesi, istihdamın teşviki ve kıt kaynakların verimli kullanımına katkı sunulması da görevleri arasındadır.

Banka, kamu ya da özel sektöre ait teşebbüslere yatırım kredisi açabildiği gibi, dış kaynaklardan alınan krediler için garanti verebilir veya bu tür kredilerin sağlanması ve kullanımı konusunda aracılık yapabilir. Ayrıca, devlet kefaleti altında tahvil çıkarma, taşınır ve taşınmaz malları satın alma veya satma, her türlü teminat almak gibi yetkilere de sahiptir.

Sermaye Yapısı ve Hisse Senetleri

Bankanın nominal sermayesi 100 milyar TL olup, bu sermaye her biri 100.000 TL değerinde 1 milyon adet hisseye bölünmüştür. Hisse senetleri üç sınıfta toplanmaktadır:

• A Sınıfı Hisse Senetleri: Türk Cemaat Meclisi Konsolide Fonu İnkişaf Sandığı’na aittir ve banka sermayesinin %51’inden az olamaz.
• B Sınıfı Hisse Senetleri: Bankadan kredi alan gerçek ve tüzel kişilere tahsis edilmiştir. Kredi kullananlar kullandıkları kredinin en az %0.5’i kadar B sınıfı hisse almak zorundadır.
• C Sınıfı Hisse Senetleri: Menkul Kıymetler Borsasında işlem görebilecek şekilde halka açık olan hisselerdir.

Hissedarların sorumluluğu sadece koymuş oldukları sermaye ile sınırlıdır ve hisse senetleri isme yazılıdır. Ayrıca hisse senetlerinin sınıf değiştirilmesi mümkündür.

Kaynakları ve Finansmanı

Bankanın kaynakları üç başlık altında toplanmaktadır:

1. Öz Kaynaklar: Sermaye, ihtiyatlar ve karşılıklardan oluşur. Yıllık safi kârın %10’u ihtiyat olarak ayrılırken, kredi riskleri ve para değeri düşme karşılıkları da yıllık gayrisafi kârdan ayrılmaktadır.
2. Yabancı Kaynaklar: Tahvil çıkarılması suretiyle sağlanan fonlar, devlet kredileri, yerli ve yabancı kuruluşlardan alınan krediler ve yardımlar içerir.
3. Diğer Kaynaklar: Bakanlar Kurulu’nca belirlenen oranlara göre bazı fonlardan miktar aktarımı yapılabilir.

Banka ayrıca, devlet garantisi altında yurt içi ve yurt dışı mali kurumlardan kredi alabilme hakkına sahiptir. Bu çerçevede finansal kaynak çeşitliliği oldukça geniş bir yapıya sahiptir.

Organları ve Yönetimi

Bankanın teşkilat yapısı aşağıdaki organlardan oluşur:

• Genel Kurul
• Yönetim Kurulu
• Denetleme Kurulu
• Genel Müdür
• Genel Müdür Yardımcısı

Yönetim Kurulu, karar alma organıdır ve toplamda 7 üyeden oluşur: “A” sınıfı hisseleri temsil eden 6 üye Bakanlar Kurulu tarafından atanırken, “B” sınıfı hisseleri temsil eden 1 üye Genel Kurul tarafından seçilir. Yönetim Kurulu, kredi açılması, iştirak kararı, rehabilitasyon işlemleri, şube açılması gibi önemli yetkilere sahiptir.

Genel Müdür, beş yıllık süre için Bakanlar Kurulu kararı ile atanır. Uygun konularda yüksek öğrenim görmüş ve ekonomi, maliye ve bankacılık alanında en az on yıl deneyime sahip olması gerekmektedir. Genel Müdür, bankayı idari ve yargı mercileri nezdinde temsil eder.

Denetleme Kurulu, iki üyeden oluşur ve üç yıllık süreler halinde seçilir. Sayıştay, bankanın bilanço ve kâr-zarar hesaplarını yılda bir kez denetlemekle yükümlüdür.

Vergi ve Harç Muafiyetleri

Banka bazı vergi ve harçlardan muaf tutulmuştur:

• Bankacılık işlemleri dolayısıyla elde ettiği kârlar için Gelir ve Kurumlar Vergisinden
• Pul vergisinden
• Banka amaçları doğrultusunda ithal edilen araç, gereç ve malzemelerden
• Krediden yararlananların ilgili işlemlerden dolayı ödeyeceği vergi ve harçlardan

Bu muafiyetler, bankanın yatırım projelerini daha düşük maliyetlerle hayata geçirebilmesine olanak tanımaktadır.

Düzenlenen Yasal Çerçeve ve Tüzük Yetkisi

Bankaya ilişkin detaylı düzenlemeler Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılacak tüzüklerle yapılır. Bu tüzükler arasında;

• Kredilerin sektörel dağılımı
• Veriliş şekli, azami miktarı, ödeme süresi ve faiz oranı
• Alınacak teminatlar
• Tahvil çıkarma koşulları

yer almaktadır. Ayrıca yıllık bütçe ve finansman planları da Bakanlar Kurulu onayına sunulmaktadır.

Ceza ve Denetim Kuralları

Bankaya ilişkin yasa kapsamında ihlaller cezai yaptırımlarla karşı karşıya gelmektedir. Özellikle tahvil çıkarma kurallarına uymayan bankaların yöneticileri, 5 yıla kadar hapis cezası veya 5 milyar TL’ye kadar para cezasına çarptırılabilmektedir. Ayrıca banka sırlarını açıklamak da cezai müeyyideyi gerektirmektedir.

Bankanın denetimi Sayıştay tarafından yapılmakta olup, Bakanlık da gerekli gördüğü durumlarda bankayı denetleme yetkisine sahiptir.

Kredi Politikaları ve Uygulamalar

KKTC Kalkınma Bankası, yatırım ve işletme kredileri sunarken farklı sektörlerde farklı politikalar izlemektedir. Kredi başvurusunda bulunan yatırımcılar, öncelikle Basın ve Halkla İlişkiler Bölümü tarafından bilgilendirilir ve ön başvuru formu doldurulur. Başvuru Genel Müdür’e gönderilir ve kredilendirme kriterlerine uygun olan projelere 45 gün içerisinde evrak tamamlama süresi verilir.

Kredilendirme oranı genel olarak %50’dir, ancak I. Öncelikli Yörelerde %70’e kadar, II. Öncelikli Yörelerde %60’a kadar olarak belirlenmiştir. Bu öncelikli yöreler, Bakanlar Kurulu kararıyla belirlenmiş bölgelerdir ve Karpaz, Güzelyurt, İskele, Lefke ve Geçitkale gibi iller bu kapsamdadır. Bu bölgelerde yapılan yatırımlar için asgari öz kaynak oranı da daha düşük tutulmaktadır.

Faiz Oranları ve Vade

Faiz oranları zaman zaman güncellenmekle birlikte, son bilgilere göre yatırım kredileri için YTL %10, STG %5, USD ve EURO %4, işletme kredileri içinse YTL %12, STG %6, USD ve EURO %5 oranlarında uygulanmaktadır.

Vadeler açısından da avantajlı şartlar sunulmaktadır. Örneğin, öncelikli yörelerde yatırım kredilerine maksimum 3 yıl ödemesiz 15 yıl vade, işletme kredilerine ise 2 yıl ödemesiz 5 yıl vade tanınmaktadır. Bu sayede yatırımcılar projelerini daha rahat bir şekilde planlayabilmektedir.

Teminat ve Kefil Şartları

Banka, kredi kullandırırken genellikle teminat ve kefil şartı aramaktadır. Teminat olarak ipotek edilebilecek her türlü gayrimenkul kabul edilmektedir. Ayrıca teminat değişimleri de belirli prosedürlere göre gerçekleştirilebilmektedir.

Kredi sözleşmesi imzalanırken iki kişi kefil gösterilmesi zorunludur. Borcun ödenmediği durumlarda kefiller borcu devralmakla yükümlüdür.

KOBİ Kredileri

KOBİ’ler için özel kredi programları geliştirilmiş olup, bu krediler proje kapsamında yapılacak yatırımların %50’si baz alınarak kullanılmaktadır. Yatırımın gerçekleştirilmesi sonrasında tüm faturalar bankaya sunulmalıdır. Gümrük giriş evrakları da bu süreçte zorunludur.

KOBİ kapsamındaki krediler için başvurular, her dosya için 540 TL ücretle başlatılmaktadır. KOBİ kapsamı dışındaki başvurularda ise bu ücret 1.349 TL’dir.

Turizm, Tarım ve Diğer Sektörlere Yönelik Krediler

Turizm sektörüne yönelik olarak butik oteller, seyahat acenteleri ve benzeri yatırımlar değerlendirilmektedir. Turizm kredilerinde yatak kapasitesi sınırlaması vardır ve genellikle 20 ila 60 yatak arası yatırımlar için destek sağlanmaktadır.

Tarım sektöründe ise özellikle soğuk hava depoları, balık çiftlikleri ve yenilenebilir enerji üretim projeleri desteklenmektedir. Soğuk hava depoları için minimum 201 metreküp kapasite şartı aranmaktadır.

Eğitim ve sağlık sektörlerine yönelik yatırımlar da banka tarafından değerlendirilmekte olup, diş klinikleri, tıbbi laboratuvarlar, sosyal aktivite merkezleri gibi projeler kredilendirilmektedir.

Kalkınmada Öncelikli Yöreler

Kalkınmada öncelikli yöreler, bölgesel eşitsizlikleri azaltmak, istihdam yaratmak, yüksek teknoloji kullanımını artırmak ve yatırımları yönlendirmek amacıyla Bakanlar Kurulu tarafından belirlenmiştir. Bu yörelerde yapılacak yatırımlara daha fazla destek sağlanmaktadır.

I. Öncelikli Yöreler arasında Karpaz, İskele, Güzelyurt, Lefke ve Geçitkale yer almaktadır. Bu bölgelerde yapılacak yatırımlar için asgari öz kaynak oranı %30 olarak uygulanmaktadır. II. Öncelikli Yöreler ise I. Öncelikli Yöreler dışında kalan kırsal kesimlerdir. Burada asgari öz kaynak oranı %40’tır.

Yenilenebilir enerji yatırımları ve lojistik sektörüne yönelik projeler de bölge ayırımı gözetmeksizin öncelikli yöre kapsamında değerlendirilmektedir.

Avans ve Hakediş Usulü

Banka, yatırımın başlamadan avans şeklinde kredi sağlama imkanına da sahiptir. Avans, hakediş tesbitinden sonra Genel Müdür yetkisinde kalan bakiye kredi limiti üzerinden kullanılmaktadır.

Hakediş ise, yatırımın fiziksel olarak gerçekleştirildiği kısmın banka tarafından kontrol edilip kredi olarak ödemesinin yapılması sürecidir. Bu işlem sırasında ekspertiz raporları önemlidir ve yatırımcılar bu değerlendirmeye itiraz edebilir.

Faturalar ve Evraklar

Banka, yatırımcılardan orijinal faturalar talep etmektedir. Ancak bu faturaların kopyaları alınarak "Aslı Gibidir" mühürü vurulduktan sonra muhasebe amaçlı kullanılabilir hale getirilebilir.

Nihayetinde; KKTC Kalkınma Bankası, ülkenin ekonomik kalkınmasında stratejik bir rol üstlenen bir kurumdur. Kamu tüzel kişiliğine sahip, Limited Şirket statüsünde faaliyet gösteren bu kurum, hem ulusal yatırımcılara hem de girişimcilere destek olmayı hedeflemektedir. Düşük faizli krediler, uzun vadeler, rehabilite projeleri ve sermaye iştirakleri gibi birçok farklı yöntemle ülke ekonomisine katkı sunarken, aynı zamanda güçlü bir mevzuat çerçevesi içerisinde çalışmaktadır.

Bu yapı sayesinde KKTC Kalkınma Bankası, hem kamu hem özel sektör yatırımlarına yön veren, hem de sürdürülebilir kalkınma hedeflerine katkı sağlayan önemli bir finansal kurum olarak yoluna devam etmektedir.